Schrony i ukrycia - współczesne budowle ochronne

Pomieszczenia socjalne

Źródło: SZCZEŚNIAK Zbigniew, Zasady kształtowania układów funkcjonalnych, ustrojów nośnych oraz warstw ochronnych... [43].

Do pomieszczeń socjalnych zalicza się zwykle sypialnie, umywalnie, sanitariaty, kuchnie, magazyny żywności, jadalnie, zmywalnie, gabinety medyczne, izby chorych, suszarnie odzieży, magazyny odpadków i śmieci. W zależności od pojemności schronu, realizacja określonych potrzeb może być planowana w jednym pomieszczeniu, inne mogą być pominięte lub rozszerzone również stosownie do podejścia inwestora.

Sypialnie

Do najbardziej podstawowych pomieszczeń dla ludzi należą sypialnie. Liczba miejsc do spania w schronie biernym ustala się jako 1/3 jego pojemności, co wynika z ośmiogodzinnego okresu spania i obsługi jednej osoby. Zasadą jest pozostawienie pewnej nadwyżki miejsc - ok. 2-4% pojemności. W innych schronach liczba omawianych miejsc zależy od specyfiki funkcji. W stanowiskach dowodzenia przygotowuje się miejsca do spania dla całej załogi. W stanowiskach kierowania obroną cywilną przyjęto 50% miejsc do spania [46]. Pomieszczenia do spania powinny być urządzone w osobnych pomieszczeniach. Wyjątek stanowią tu małe schrony o pojemności około 20-25 osób albo o szczególnej specyfice funkcji. Wówczas dopuszcza się miejsca do spania i siedzenia w jednym pomieszczeniu.

Sypialnie powinny być sytuowane możliwie jak najdalej od wewnętrznych źródeł hałasu. Dodatkowo zaleca się tworzenie boksów czteroosobowych lub sześcioosobowych wydzielonych lekkimi ściankami. Pojemność sypialni powinna być uzgodniona na etapie założeń programowo-użytkowych. Jest oczywiste, że mniejsze pojemności są bardziej pożądane przez człowieka stąd też wspomniane zalecenie o dodatkowym tworzeniu boksów. Ostateczną decyzję przyjmujemy uwzględniając takie czynniki jak bezpieczeństwo w warunkach awarii wewnętrznej, a także zewnętrznej (przykładowo zniszczenie części stropu), wymogi wynikające z funkcji oraz narzucone ze specyfiki samej budowli (metro - schron), ekonomikę. Miejsca do spania planuje się jako dwupoziomowe lub trzypoziomowe. Stąd uwzględniając ograniczenia geometryczne, rozpiętość stropu około 6 m, otrzymujemy maksymalne pojemności rzędu 24 osób przy łóżkach dwupoziomowych oraz 36 osób przy łóżkach trzypoziomowych.

Odległość pomiędzy podłogą a łóżkiem (lub łóżkiem a sufitem):
0,60 m do 0.80 m.
Wymiary samych łóżek są w granicach:
a) szerokość - 0.55 m do 0.70 m,
b) długość - 1.80 m do 2.00 m.

Szerokość przejść między łóżkami zakłada się od 0.45 m do 0.85 m. Łóżka należy montować do stropu i fundamentu ze względu na możliwość wystąpienia wstrząsu.

menu
Rys. 1 - Prawidłowy sposób mocowania łóżka: do stropu i fundamentu.
Głowy leżących powinny być zwrócone w kierunku przejść między łóżkami.

Umywalnie

W schronach publicznych, osiedlowych i zakładowych najbardziej typowymi urządzeniami są umywalki. Sporadycznie i w skromnych ilościach można spotkać natryski. Mogą pojawić się tam, gdzie zakładamy dłuższy czas (tydzień lub więcej) pełnej realizacji funkcji schronowej. W przypadku stanowisk dowodzenia lub kierowania realizuje się łazienki w pełni wyposażone. Zaleca się, aby poza indywidualnymi ustaleniami wykonywać osobne umywalnie w schronach o pojemności ponad 150 osób. W schronach do 150 osób potrzebną liczbę umywalek można umieścić w wymaganym przedsionku sanitariatów. Przy pojemności do 50 osób dopuszcza się montaż umywalek w pomieszczeniu do siedzenia.

menu menu
Rys. 2 - Umywalki w schronie, Rys. 3 - Natryski lokalizuje się przy wejściu do schronu aby mogły spełniać funkcję odkażalni dla osób wchodzących.

W odpowiednich przepisach spotykamy normatywy w postaci liczby osób na jedną umywalkę, w granicach - 10 do 100. Jednak zaleca się przygotowanie średnio jednej umywalki na 20 do 25 osób (a nawet mniej), co pozwoli uniknąć zatorów pomiędzy zmianami śpiących. Wymiary jednego miejsca do mycia to: szerokość - 0.80m i głębokość - 1.0m. Przejścia powinny mieć szerokość co najmniej 0.60m. Wskazane jest zaplanowanie miejsc na wieszaki odzieży.

Sanitariaty

Stosuje się sanitariaty spłukiwane lub suche, jak również spłukiwane i suche jako rezerwowe, kiedy istnieje duże ryzyko awarii projektowanej instalacji wodociągowej czy kanalizacyjnej. Zaleca się, aby przy pojemności większej od 75 osób, wykonać sanitariaty dla kobiet i mężczyzn oddzielnie. Każdy sanitariat oddziela się od pozostałych pomieszczeń, przedsionkiem z umywalką. Stosuje się rozwiązania, gdzie w wymienionym przedsionku o odpowiednich wymiarach wykonuje się potrzebną umywalnię. W literaturze spotyka się informacje o liczbie ludzi przypadających na jedną kabinę sanitariatu w granicach od 15 do 75 osób. Zaleca się przyjmować jedną kabinę średnio na 25 osób. Minimalne wymiary kabiny to 0.95 x 1.15 m.

LITERATURA

[1] Wymagania Szefa Obrony Cywilnej Kraju do planowania, projektowania i utrzymania budowli ochronnych. Wyd. Szef OCK, Warszawa, 15.09.1994.

[2] MALIŃSKI W. KWIATKOWSKI P., Stan budownictwa ochronnego w Polsce. XXV Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS-2011”, Zakopane, 13-16.09.20011. Wyd. WAT, Warszawa, 2011, s. 362-368.

[3] KUJAR J., POLAKOWSKI W., Stan istniejący oraz kierunki i problemy rozwoju budownictwa ochronnego Obrony Cywilnej. II Krajowa Konferencja Naukowo – Techniczna pt. „Problemy badawcze i techniczne związane z projektowaniem, wykonawstwem i eksploatacją budowli obronnych i ochronnych”. Gdynia, 5-6.06.1997. Wyd. WAT, Warszawa, 1997, s. 14-18.

[4] ROGALSKI M., ZABOROWSKI M., Fortyfikacja wczoraj i dziś. Wyd. MON, Warszawa, 1978.

[5] ROGALSKI M., Fortyfikacja, cz.I – Ogólne wiadomości o fortyfikacji i projektowaniu schronów, zeszyt 2 – Podstawy projektowania schronów. Wyd. WAT, Warszawa, 1989.

[6] SZCZEŚNIAK Z., Schrony i ukrycia polowe, (w:) Ochrona przed skutkami nadzwyczajnych zagrożeń. Tom 1- praca zbiorowa pod redakcją Mierczyka Z., WAT, Warszawa, 2010.

[7] BĄK G., STOLARSKI A., SZCZEŚNIAK Z., Kierunki modernizacji schronów fortyfikacji stałej i polowej, (w:) Nowoczesne technologie systemów uzbrojenia - praca zbiorowa pod redakcją Mierczyka Z., WAT, Warszawa, 2008.

[8] BĄK G., SZCZEŚNIAK Z., Schrony obrony cywilnej w budynkach użyteczności publicznej. XLIX Konferencja Naukowa KIL i WPAN i KN PZITB „Krynica 2003”. Krynica, 14-19.09.2003. Wyd. Oficyna Wyd. PW., Warszawa, 2003, s. 1-17.

[9] GAJ J., SZCZEŚNIAK Z., WASILCZUK J., Budowle schronowe. Nowoczesne technologie dla budownictwa. Praca zbiorowa po redakcją Mierczyka Z. Wyd. WAT, Warszawa, 2007, s. 44-65.

[10] SZCZEŚNIAK Z., Wybrane zagadnienia projektowania funkcjonalnego schronów. Wyd. Budownictwo i Prawo, Nr 4/2006, Warszawa, 2006.

[11] SZCZEŚNIAK Zbigniew, Budowle schronowe Obrony Cywilnej w Polsce - stan dzisiejszy i kierunki rozwoju, Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego, Warszawa 2011.

[12] SZCZEŚNIAK Z., Schrony przeznaczone do ochrony dóbr dziedzictwa kulturowego. XVII Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS-2003”, Zakopane, 3-5.09.2003. Wyd. WAT, Warszawa, 2003, s. 345-355.

[13] SZCZEŚNIAK Z., Rozwiązania schronowe jako element inżynierii bezpieczeństwa w zadaniach ochrony ludności i obrony cywilnej. XVII Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS-2003”, Zakopane, 3-5.09.2003. Wyd. WAT, Warszawa, 2003, s. 345-355.

[14] SOŁOWIN R., Rozwiązania systemowe budownictwa schronowego w krajach UE. Warsztaty Biura ds. Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej KG PSP. Bydgoszcz, 27-28.04.2011.

[15] Ocena przygotowań w zakresie Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej w Polsce w 2013 roku, Szef OC Kraju, Warszawa 2014 r.

[16] ZABOROWSKI M., Budownictwo podziemne, WAT, Warszawa, 1994.

[17] SZCZEŚNIAK Z., WASILCZUK J., Wpływ instalacji na warunki przebywania ludzi w schronach. XXII Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS- 2008”, Zakopane, 2-5.09.2008. Wyd. WAT, Warszawa, 2008, s. 328-337.

[18] WASILCZUK J., Funkcjonowanie schronowych instalacji wentylacyjnych z zaworami typu automatycznego. XXIII Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS-2009”, Zakopane, 8-11.09.2009. Wyd. WAT, Warszawa, 2009, s. 627-636.

[19] SZCZEŚNIAK Z., Odpornościowe aspekty w formule klasyfikacji schronów. IV Konferencja „EKOSCHRON’99”, Wyd. WAT, Warszawa, 1999, s. 175-181.

[20] SZCZEŚNIAK Z., Charakterystyczne uwarunkowania rozwiązań współczesnych schronów. XVII Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS- 2003”, Zakopane, 3-5.09.2003. Wyd. WAT, Warszawa, 2003, s. 356-365.

[21] SZCZEŚNIAK Z., Odporność zaworów przeciwwybuchowych w warunkach działania bomb paliwowo – powietrznych. XVI Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS-2002”, Zakopane, 4-6.09.2002. Wyd. WAT, Warszawa, 2002, s. 309-316.

[22] GAJ J., Wymagania techniczne dotyczące gospodarki wodnościekowej w obiektach obronnych. XVI Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS- 2002”, Zakopane, 4-6.09.2002. Wyd. WAT, Warszawa, 2002, s. 107-115.

[23] SCIESIŃSKI K., BZDĘGA J., KOROZ S., Mapa poziomów natężeń hałasu w schronie. XVI Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS-2002”, Zakopane, 4-6.09.2002. Wyd. WAT, Warszawa, 2002, s. 294-303.

[24] SCIESIŃSKI K., BZDĘGA J., KOROZ S., Zagadnienia oświetlenia w schronach. XVI Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS-2002”, Zakopane, 4-6.09.2002. Wyd. WAT, Warszawa, 2002, s. 304-308.

[25] SCIESIŃSKI K., BZDĘGA J., Węzeł zabiegów specjalnych w obiektach schronowych. XVII Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS-2003”, Zakopane, 3-5.09.2003. Wyd. WAT, Warszawa, 2003, s. 331-335.

[26] SZCZEŚNIAK Z., Zagadnienie odporności mechanicznej schronów obrony cywilnej. Podrozdział 1.2 Monografii pod redakcją Dornowskiego W. pt. „Współczesne konstrukcje i instalacje w budownictwie”. Seria Monografii WSEiZ, Oficyna Wydawnicza WSEiZ W Warszawie, Warszawa, 2011.

[27] BARYŁKA J., KRAWCZYK J., Wyniki kontroli budowli ochronnych dla ludności z uwagi na spełnienie wymogów prawa budowlanego. XVII Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS-2003”, Zakopane, 3-5.09.2003. Wyd. WAT, Warszawa, 2003, s. 16-23.

[28] KAŁAMAJSKA Z., Wykorzystanie pomieszczeń piwnicznych w budynkach na schrony dla ludności. II Krajowa Konferencja Naukowo – Techniczna pt. „Problemy badawcze i techniczne związane z projektowaniem, wykonawstwem i eksploatacją budowli obronnych i ochronnych”. Gdynia, 5-6.06.1997. Wyd. WAT, Warszawa, 1997, s. 96-99.

[29] SZCZERBICKA J., Stan budownictwa ochronnego na terenie gminy Warszawa- Centrum. III Krajowa Konferencja Naukowowo – Techniczna „EKOSCHRON’98’, Tarnowskie Góry, 8-9.06.1998. Wyd. WAT, Warszawa, s. 211-222.

[30] SZCZERBICKA J. Warszawskie metro jako miejsce zbiorowej ochrony ludności. III Krajowa Konferencja Naukowowo – Techniczna „EKOSCHRON’98’, Tarnowskie Góry, 8-9.06.1998. Wyd. WAT, Warszawa, s. 223-229.

[31] BĄK G., STOLARSKI A., SZCZEŚNIAK Z., Analiza odporności dynamicznej stacji łukowej A9 i płaskim przekryciem A12. T. IX, Metroprojekt , Wyd. WAT, Warszawa, 1988.

[32] BARYŁKA J., BORKOWSKI M., O potrzebie kontroli stanu utrzymania budowli ochronnych dla ludności. XVI Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS-2002”, Zakopane, 4-6.09.2002. Wyd. WAT, Warszawa, 2002, s. 9-22.

[33] BARYŁKA J., KRAWCZYK J., Działania organów nadzoru budowlanego w czasie prowadzenia kontroli utrzymania budowli ochronnych dla ludności. XVI Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS-2002”, Zakopane, 4-6.09.2002. Wyd. WAT, Warszawa, 2002, s. 23-32.

[34] HARMATA W., NYSZKO G., Przeciwdziałanie zagrożeniom chemicznym, biologicznym i radiacyjnym w sytuacjach kryzysowych. Praca zbiorowa pod redakcja naukową Mierczyka Z. pt. „Ochrona przed skutkami nadzwyczajnych zagrożeń, tom 1, podrozdz. 1.1. Wyd. WAT, Warszawa, 2010.

[35] HARMATA W., SZMIGIELSKI R., Wojskowa analiza taktyczno – techniczna. Typoszereg filtropochłaniaczy do ochrony zbiorowej z uwzględnieniem zagrożeń chemicznych i biologicznych, WIChiR, Warszawa, 2003.

[36] WASILCZUK J., Funkcjonowanie schronowych instalacji wentylacyjnych. Praca zbiorowa pod redakcja naukową Mierczyka Z. pt. „Ochrona przed skutkami nadzwyczajnych zagrożeń, tom 1, podrozdz. 4.3. Wyd. WAT, Warszawa, 2010.

[37] KOZIK W., SIENICKI J., Schronowe urządzenia filtrowentylacyjne. XXIII Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS-2009”, Zakopane, 8-11.09.2009. Wyd. WAT, Warszawa, 2009.

[38] SZAFRAŃSKI M., Prawne problemy związane z budownictwem schronowym Obrony Cywilnej. XXIV Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS- 2010”, Zakopane, 7-10.09.2010. Wyd. WAT, Warszawa, 2010, s. 378-383.

[39] SZCZEŚNIAK Z., Podstawowe problemy oraz nowe rozwiązania techniczne w obszarze budowli schronowych OC w Polsce. Wykład problemowy, Warsztaty Biura ds. Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej KG PSP. Bydgoszcz, 27-28.04.2011.

[40] ZABOROWSKI A., Nowe rozwiązania techniczne z dziedziny sprzętu schronowego w Polsce. Warsztaty Biura ds. Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej KG PSP. Bydgoszcz, 27-28.04.2011.

[41] HARMATA W., SZMIGIELSKI R., KUCHARSKA H., Urządzenia wentylacyjne (filtrowentylacyjne) dla obiektów użyteczności publicznej przeznaczonych na czasowe ukrycia dla ludności – nowa metoda badań elementów filtracyjnych. XXIV Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS-2010”, Zakopane, 7-10.09.2010. Wyd. WAT, Warszawa, 2010, s. 115-133.

[42] AJP – 3.14, Allied Joint Doctrine for Force Protection, NSA NATO, November 2007.

[43] SZCZEŚNIAK Z., Zasady kształtowania układów funkcjonalnych, ustrojów nośnych oraz warstw ochronnych schronów i ukryć. XXVI Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS-2012”, Zakopane, 3-6.09.2010. Wyd. WAT, Warszawa, 2012, s. 628-648.

[44] SZCZEŚNIAK Z., Techniczne aspekty projektowania schronów na terenach zamkniętych. V Seminiarium - "Problemy techniczno-prawne utrzymywania obiektów budowlanych na terenach zamkniętych", GUNB-WAT, Warszawa, listopad 2004.

[45] SZCZEŚNIAK Z., Charakterystyka podstawowych zagrożeń i czynników rażących uwzględnianych w procesie kształtowania schronów i ukryć. XXVI Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOMILITARIS-2012”, Zakopane, 3-6.09.2010. Wyd. WAT, Warszawa, 2012, s. 628-648.

[46] Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, Szczegółowe zasady projektowania i wykonywania schronów, Warszawa, 1977.

[47] Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, Szczegółowe zasady projektowania i wykonywania ukryć typu II, IOCK, Warszawa, 1985.

[48] WASILCZUK J., Środowisko wewnętrzne w budowlach ochronnych. III Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna "Ekoschron 98", Tarnowskie Góry, 8-9.06.1998. Wyd. WAT, Warszawa, s. 237-242.

[49] SZCZEŚNIAK Z., MIERCZYK Z., ZYGMUNT. M., WASILCZUK J., WRZESIEŃ S., BĄK G., FRANT M., GIETKA A., KNYSAK P., ONOPIUK S., PIEŃKO B., PIOTROWSKI W., REKUCKI R., SKRODZKI C., STOLARKI A., Automatyczny zawór przeciwwybuchowy nowej generacji. XXIV Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna "EKOMILITARIS-2010", Zakopana, 7-10.09.2010. Wyd.WAT, Warszawa, 2010, s. 384-391.

[50] SZCZEŚNIAK Z., Modelowanie zachowania dynamicznego konstrukcji podziemnych w warunkach działania powietrznej fali uderzeniowej. Wyd. WAT, Warszawa 1999.

[51] PONETA P., GILUŃ A., JURCZUK J., ŚNIEŻELEWSKI P., STOLARSKI A., BĄK G., BŁAŻEJEWICZ T., KRZEWIŃSKI R., ONOPIUK S., REKUCKI R., SZCZEŚNIAK Z., Badania odporności elementów żelbetowych wzmocnionych laminatami polimerowymi na obciążenia wybuchowe, (w:) Ochrona przed skutkami nadzwyczajnych zagrożeń. Tom 1 - praca zbiorowa pod redakcją MIERCZYKA Z., WAT, Warszawa 2010.

[52] SZCZEŚNIAK Z., ZIELIŃSKI R.K., Rozwiązania schronowe jako element inżynierii bezpieczeństwa w zadaniu ochrony ludności. XXVI Międzynarodowa Konferencja "EKOMILITARIS-2012", Zakopane, 3-6.09.2012. Wyd. WAT, Warszawa, 2012.

[53] BĄK G., SZCZEŚNIAK Z., Modelowanie wstrząsu schronu pod obciążeniem wybuchowym. Inżynieria i Budownictwo, nr 5, Warszawa, 2012, s. 280-282.

[54] SZCZEŚNIAK Z., Dwuwarstwowe budowlane przegrody ochronne przed promieniowaniem przenikliwym. Konferencja naukowo-techniczna n.t. "Inżynieria środowiska w eksploatacji kompleksów wojskowych", Zakopane, 1994, Wyd. WAT, Warszawa, 1994. s. 175-181.

[55] SOBIECH M., Systemy wentylacji i filtrowentylacji. Konferencja naukowo-techniczna n.t. "Inżynieria środowiska w eksploatacji kompleksów wojskowych", Bysta Śląska, czerwiec, 1996, Wyd. WAT, Warszawa 1996.

[56] SOBIECH M., Systemy wentylacji i filtrowentylacji. Konferencja naukowo-techniczna n.t. "Inżynieria środowiska w eksploatacji kompleksów wojskowych", Bysta Śląska, czerwiec, 1996, Wyd. WAT, Warszawa 1996.

[57] WASILCZUK J., Zagrożenia mikroklimatu wnętrza budowli schronowych, XXI Międzynarodowa Konferencja p.t. "Ekologiczne i energooszczędne budownictwo", WAT, Zakopane, wrzesień 2007.

[58] SZCZEŚNIAK Z., MIERCZYK Z., ZYGMUNT. M., WASILCZUK J., WRZESIEŃ S., BĄK G., FRANT M., GIETKA A., KNYSAK P., ONOPIUK S., PIEŃKO B., PIOTROWSKI W., REKUCKI R., SKRODZKI C., STOLARKI A., Schronowy zawór przeciwwybuchowy typu automatycznego nowej generacji. Rozdz. 6 w pracy zbiorowej pod redakcją Z. MIERCZYKA i R. OSTROWSKIEGO p.t. "Ochrona przed skutkami nadzwyczajnych zagrożeń, tom. 2". Wyd. WAT, Warszawa, 2011.

[59] SZCZEŚNIAK Z., PIETRUSZKA N., WADAS K., Doraźne schrony i ukrycia dla zadań obrony cywilnej z nowych materiałów kompozytowych. XXV Międzynarodowa Konferencja "Ekomilitaris-2011"., Zakopane, 6-11.09.2011, Wyd. WAT, Warszawa, 2011. s.593-601.

[60] BIESIEKIERSKI K., Podręcznik budownictwa przeciwlotniczego, Wyd. LOPP, Warszawa, 1937.

[61] HANULAK K, Szkolenie w zakresie OPL i PATOM, Wyd. TOPL, Warszawa, 1956.

[62] LEWANDOWSKI L., Obrona Cywilna w odwrocie?, Przegląd Obrony Cywilnej, nr 9, Warszawa, 2014, s. 23

[63] Projekt założeń projektu ustawy o ochronie ludności, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, 2014.